Skutki bulimii

Bulimia, chociaż często postrzegana jako nieco mniej groźna od anoreksji, niesie za sobą wiele powikłań. Ich spektrum jest bardzo szerokie, od niegroźnych, mających znaczenie estetyczne, do takich, które, zbyt późno wykryte mogą doprowadzić nawet do śmierci. Na powikłania te składają się dwa mechanizmy: pierwszy wynika z przeciążenia układu pokarmowego przez zbyt duże ilości przyjmowanego jedzenia oraz drugi, którym są wszelkie zachowania kompensacyjne, w tym prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających czy moczopędnych.

Postaramy się tutaj przybliżyć wszelkie powikłania bulimii, ich rozpoznawanie i ewentualne leczenie.

Tak jak napisano powyżej powikłania bulimii dzielimy na:

• Związane z objadaniem

Samo objadanie zazwyczaj nie powoduje groźnych komplikacji. Pacjentki z tym problemem najczęściej skarżą się na:

• nudności

• bóle brzucha

• zaparcia

• przybieranie na masie ciała

Groźnymi, ale bardzo rzadkimi powikłaniami przyjmowania zbyt dużych ilości pokarmu są:

• ostre zapalenie trzustki – stan zagrożenia życia objawiający się silnym bólem brzucha w nadbrzuszu lub po lewej stronie, czasem promieniującym do kręgosłupa, nudnościami i wymiotami, gorączką, zaburzeniami świadomości. Ostre zapalenie trzustki jest wskazaniem do pilnej hospitalizacji.

• ostre rozdęcie żołądka i pęknięcie żołądka – to również stany zagrożenia życia, wynikające z przepełnienia żołądka. Objawami są silny ból brzucha, nudności, wymioty. Również wymagają pilnej hospitalizacji, a pęknięcie żołądka – natychmiastowej operacji.

  Związane z zachowaniami kompensacyjnymi (najczęściej wymiotami)

• zaburzenia elektrolitowe – związane są przede wszystkim z utratą jonów spowodowaną wymiotami oraz nadużywaniem środków przeczyszczających i moczopędnych. Jako, że często prowadzą do bardzo groźnych powikłań, pacjenci z bulimią powinni często i regularnie kontrolować gospodarkę elektrolitową, przede wszystkim stężenie potasu.

• hipokaliemia (niedobór potasu) to najczęstsze i najgroźniejsze zaburzenie elektrolitowe w bulimii. Prowadzi do:

• groźnych, potencjalnie śmiertelnych zaburzeń rytmu serca

• osłabienia mięśni szkieletowych

• zaparć, a nawet niedrożności porażennej jelit

• zatrzymania moczu

• zaburzeń neurologicznych, w tym: parestezji, nadpobudliwości lub apatii czy drgawek

• niedobór chlorków

• niedobór magnezu:

• powiększenie ślinianek – prowokowanie wymiotów może prowadzić do obrzęku ślinianek. Przyczyna tego zjawiska nie jest do końca wyjaśniona. Obrzęk zazwyczaj nie jest bolesny i może wystąpić już w kilka dni po epizodzie nasilonych wymiotów. Nie wydaje się, aby stanowił zagrożenie dla zdrowia, jest raczej problemem estetycznym. Leczy się go tylko i wyłącznie przez zaprzestanie prowokowania wymiotów

• jego niedobór prowadzi również do nieskutecznego leczenia niedoborów potasu i wapnia, gdyż pierwiastki te mimo suplementacji nie są przyswajane przez organizm bez obecności magnezu

• objawy nerwowo mięśniowe: drżenie mięśni, skurcze, osłabienie mięśni

• zaburzenia rytmu serca, bardzo groźne przy głębokim niedoborze tego pierwiastka.

• niedobór sodu

• najczęściej powoduje spadki ciśnienia, zawroty głowy i omdlenia przy przyjęciu pozycji stojącej, spadek ilości oddawanego moczu.

• niszczenie szkliwa przez kwas solny – najczęściej dotyczy ono górnych powierzchni zębów trzonowych i tylnych powierzchni siekaczy. Niestety uszkodzone szkliwo, mimo iż jest jedną z najtwardszych substancji, nie regeneruje się. Stanowi natomiast otwarte wrota dla bakterii, które wywołują próchnicę. Stąd osoby cierpiące na bulimię powinny w szczególny sposób dbać o swoje zęby oraz często i regularnie składać wizyty dentyście.
• urazy jamy ustnej i dłoni – w związku z umieszczaniem dłoni i różnych przedmiotów w jamie ustnej i gardle często dochodzi do uszkodzenia ich błony śluzowej. Również skóra dłoni, zwłaszcza na grzbietowej powierzchni palców, na skutek ciągłego kontaktu z zębami często ulega uszkodzeniu. Tworzą się liczne blizny, dając obraz tzw. objawu Russela. Może to również prowadzić do powstania tak zwanego kallusa, czyli nadmiernie rozwiniętej, wystającej tkanki bliznowatej, której bardzo trudno jest się pozbyć, a która nie wygląda zbyt estetycznie.

• powikłania z górnego odcinka przewodu pokarmowego – większość z nich wynika przede wszystkim ze szkodliwego działania kwasu żołądkowego na te odcinki przewodu pokarmowego, z którymi nie powinien mieć kontaktu, w tym z przełykiem i gardłem. Najczęściej powikłania tego stanu nie zagrażają życiu i można je leczyć standardowymi lekami zmniejszającymi kwaśność soku żołądkowego. Zdarza się jednak, że długotrwałe, nasilone wymioty prowadzą do bardzo groźnych powikłań, niosących ze sobą ogromne ryzyko śmierci.

Przykładami komplikacji ze strony przewodu pokarmowego są:

• podrażnienie przez kwas żołądkowy błony śluzowej przełyku i gardła, co prowadzi do ich zapalenia i daje objawy zgagi (ból w klatce piersiowej, pieczenie) i bóle gardła. Objawy te mogą być leczone przede wszystkim lekami zmniejszającymi kwaśność soku żołądkowego. Leki pierwszego wyboru to tzw. inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol). Zmniejszaniu objawów ze strony gardła mogą pomagać tabletki do ssania.

• niektóre osoby chorujące na bulimię rozwijają odruch wymiotny, który pojawia się nawet po spożyciu niewielkiej ilości pokarmu lub płynu. Leczenie takiego odruchu jest bardzo trudne i wymaga od pacjenta ćwiczeń relaksacyjnych podczas przyjmowania posiłku.

• nieprawidłowa motoryka przewodu pokarmowego skutkująca opóźnionym opróżnianiem żołądka, wydłużonym czasem trawienia, zaparciami, zespołem jelita drażliwego, utratą perystaltyki wynikać może z objadania się, prowokowania wymiotów oraz z nadużywania substancji przeczyszczających, czy zaburzeń elektrolitowych (niedobory potasu i magnezu) i odwodnienia. Jedynym sposobem zapobiegania i leczenia tych objawów jest powstrzymanie objawów bulimii.

• zespół Mallorego –Weissa – na skutek nasilonych wymiotów dochodzi do linijnych, podłużnych pęknięć błony śluzowej w okolicach wpustu żołądka. Objawami są: pojawienie się krwi w wymiotach, fusowatych wymiotów, czarnych stolców. Krwawienie takie najczęściej ustępuje samoistnie w ciągu 24-48h, rzadko prowadzi do poważnych powikłań, niemniej jednak zdarzają się masywne krwotoki, czasem kończące się zgonem. Zespół ten należy różnicować przede wszystkim z chorobą wrzodową, dlatego zawsze w przypadku takich objawów należy wykonać gastroskopię. Leczenie polega przede wszystkim na zaprzestaniu prowokowania wymiotów oraz przyjmowaniu inhibitorów pompy protonowej. Czasem, jeśli krwawienie jest bardzo nasilone, konieczne jest jego zaopatrzenie podczas endoskopii.

• perforacja dwunastnicy, żołądka, lub przełyku – jest to bardzo rzadkie, ale często śmiertelne powikłanie. Jeśli występuje silny ból brzucha i/lub nasilone krwawienie należy natychmiast zgłosić się do lekarza lub wezwać pogotowie.

• zachłystowe zapalenie płuc – jest to zapalenie płuc wynikające z dostania się treści pokarmowej z żołądka do oskrzeli a potem do płuc. Zdarza się jednak bardzo rzadko. Objawami są kaszel, wysoka gorączka, odpluwanie zielono-żółtej plwociny. Często, aby potwierdzić zachorowanie, konieczne jest wykonanie zdjęcia RTG płuc. W wypadku rozpoznania zapalenia płuc należy włączyć odpowiedni antybiotyk.

• złamanie żeber, odma opłucnowa wynikające z nasilonego działania tłoczni brzusznej na klatkę piersiową. Są to jednak powikłania bardzo rzadkie.

Wynikające z niedożywienia:

• endokrynologiczne

• nieregularne miesiączki – u kobiet cierpiących na bulimię raczej mamy do czynienia z nieregularnymi, rzadkimi miesiączkami niż z zaprzestaniem miesiączkowania w ogóle. Wynika to z faktu, że kobiety te rzadko mają niedowagę. Przyczyny nieregularnych miesiączek są też bardziej złożone niż brak miesiączki u kobiet z anoreksją. W celu zdiagnozowania problemu należy ocenić nie tylko poziomy LH i FSH ale również poziom TSH, prolaktyny, progesteronu. Jeśli objawy na to wskazują, należy również brać pod uwagę hiperandrogenizm.

• niski poziom cukru we krwi (hipoglikemia)

• co ciekawe w bulimii raczej nie występuje ubytek masy kostnej. Dodatkowo przed osteoporozą chronią uprawiane często przez osoby cierpiące na bulimię ćwiczenia fizyczne. W anoreksji sytuacja jest wręcz odwrotna, wysiłek fizyczny nasila osteoporozę i zwiększa ryzyko złamań.

• nerkowe

• zwiększone stężenia mocznika we krwi, co może świadczyć o gorszej pracy nerek i odwodnieniu

• kamica nerek, wynikająca przede wszystkim z odwodnienia i zagęszczenia moczu. To sprzyja wytrącaniu się w moczu różnych substancji, które tworzą potem kamienie nerkowe. Aby zapobiegać temu należy pić co najmniej 2,5 litra płynów dziennie.

Autor:

lekarz Marta Palej – Cieplińska

Bibliografia:

1. A. Szczeklik, P. Gajewski; „Choroby wewnętrzne”; Medycyna Praktyczna, Kraków 2012.
2. P.M. Williams, J. Goodie, C.D. Motsinger; „Treating Eating Disorders in Primary Care”; Am Fam Physician. 2008
3. B.M. McGilley, T.L. Pryor; „Assessment and Treatment of Bulimia Nervosa,”; Am Fam Physician. 1998
4. M.E. Kaplan- Seidenfeld, V.I. Rickert; „Impact of Anorexia, Bulimia and Obesity on the Gynecologic Health of Adolescents”;Am Fam Physician. 2001
5. L. Patrick; Eating disorders: „A review of the literature with emphasis on medical complications and clinical nutrition”; Altern Med Rev. 2002